جوان آنلاین: خانه تکانی یکی از سنت‌های دیرینه و رایج در فرهنگ ماست که همزمان با فرا رسیدن سال نو، فرصتی برای ایجاد نظم و نظافت در خانه فراهم می‌آورد. این فعالیت نه تنها به ما کمک می‌کند تا محیطی تمیز و مرتب برای شروع فصل جدید داشته باشیم، بلکه تأثیرات مثبتی نیز بر روحیه و فضای خانه می‌گذارد، اما با رعایت این نکته که خانه تکانی نباید به هر قیمتی انجام شود بلکه باید با دقت و احتیاط صورت گیرد تا به هدف خود که همانا ایجاد نظم، تمیزی و آرامش است، برسیم. در غیر این صورت، بی‌توجهی به مسائل ایمنی و رعایت نکات ضروری، پایان خوش خانه تکانی را به تلخی تبدیل می‌کند و مشکلاتی از جمله آسیب‌های جسمی یا خرابی‌های جدی را به دنبال خواهد داشت. بر همین اساس با جلالضایعات ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی که تجربیات زیادی در این زمینه دارد، به گفت‌و‌گو نشستیم. وی می‌گوید: «وقتی به روز‌های پایانی سال نزدیک می‌شویم، ایرانی‌ها بنا به سنت قدیمی و پسندیده نسبت به پاک‌سازی منزل اقدام می‌کنند. بعضی‌ها وسواس و حساسیت بیشتری دارند و ممکن است سالی چند بار این کار را انجام دهند، اما به طور معمول این کار سالی یک بار در آستانه سال نو و روز‌های پایانی سال انجام می‌شود. لازم به گفتن است خانه تکانی به‌رغم زیبایی و جذابیتش، خطراتی هم دارد که باید برای پیشگیری از آن یکسری تمهیدات و ملاحظات را در نظر گرفت تا حادثه‌ای پیش نیاید، اما در عمل می‌بینیم عدم رعایت بعضی نکات ساده از سوی برخی شهروندان حوادثی را رقم می‌زند که جبرانش سخت می‌شود.»
۱) نردبان‌ها و چهارپایه‌ها؛ وسایل پرکاربرد، اما پرخطر
یکی از وسایلی که در این ایام مصرف زیادی دارد نردبان‌ها یا چهارپایه‌ها هستند که برای دسترسی به سقف و تمیز کردن چراغ‌ها و لوسترها، تابلو‌ها یا حتی بالای کمد استفاده می‌شوند. ملکی تأکید می‌کند حتماً از نردبان‌های دو طرفه استفاده شود. نردبان‌های یکطرفه که یک طرفش تکیه به دیوار است و طرف دیگرش روی فرش یا موکت قرار می‌گیرد، باعث سر خوردن و سقوط می‌شوند. همچنین اگر از نردبان‌های معمولی استفاده می‌شود، قسمت پایین نردبان باید پوشش‌های پلاستیکی داشته باشد تا از لیز خوردن جلوگیری شود. وی در ادامه می‌افزاید: «اگر می‌خواهید از چهارپایه استفاده کنید، باید از چهارپایه‌هایی با مقطع خوب و استحکام بالا استفاده کرد. بعضی از چهارپایه‌ها به شکل مکعب هستند که سطح اتکای کمتری دارند. این چهارپایه‌ها هنگامی که روی زمین قرار می‌گیرند، ایستادگی کمتری دارند، در حالی که چهارپایه‌های مناسب باید به گونه‌ای طراحی شده باشند که پایه‌هایشان به شکل مثلثی یا ذوزنقه‌ای است و استحکام بیشتری برای ایستادن فراهم می‌کنند.»
۲) هشدار مرگ در نظافت جدار بیرونی پنجره‌ها
در بسیاری از موارد، افراد برای تمیز کردن قسمت بیرون پنجره‌های طبقات بالا به بیرون از ساختمان می‌روند. این کار به شدت خطرناک است و ممکن است منجر به سقوط افراد، مصدومیت و حتی مرگ شود. سخنگوی سازمان آتش نشانی با تأیید بر این نکته می‌گوید: «انجام اینگونه اقدامات بدون رعایت ایمنی‌های لازم مانند استفاده از طناب‌های ایمنی و تجهیزات مناسب، بسیار خطرناک و حادثه آفرین است و باید خودداری کرد. همچنین توصیه می‌شود در صورت تمیز کردن پنجره‌ها، از جارو‌های بلند و ابزار‌های خاص استفاده شود تا نیازی به خروج از ساختمان نباشد.»
۳) احتیاط در نظافت وسایل برقی
این کارشناس در این‌باره تأکید می‌کند: «وقتی می‌خواهند وسایل برقی را نظافت کنند، به هیچ عنوان آب را مستقیم روی وسایل نریزند. این کار می‌تواند بسیار خطرناک باشد. مثلاً روی یخچال یا وسایل کلیدی نباید شیلنگ آب گرفت. باید برق آنها قطع شود و حتماً از یک دستمال خشک برای نظافت استفاده کنند. حتی دستمال مرطوب هم نباید استفاده شود. ورود رطوبت می‌تواند باعث اتصالی و برق‌گرفتگی شود. برای نظافت وسایل برقی مانند یخچال یا تلویزیون، قبل از شروع به نظافت، بهتر است برق وسایل را قطع کرده و سپس با استفاده از یک دستمال خشک اقدام به تمیز کردن آنها نمایید. استفاده از دستمال مرطوب یا شیلنگ آب می‌تواند باعث ایجاد اتصال کوتاه و خطر برق‌گرفتگی شود.»
۴) ضایعات را تلنبار نکنیم
حین خانه تکانی معمولاً وسایل غیر ضروری از جمله کارتن‌ها، لوازم پلاستیکی و... به بیرون از خانه برده می‌شود و در انباری‌ها یا موتورخانه‌ها و حتی گوشه‌ای از پارکینگ تلنبار می‌شود. ملکی به این نکته هم اشاره‌ای دارد و می‌گوید: «این مکان‌ها به خصوص موتورخانه‌ها گاهی تبدیل به محل ذخیره ضایعات می‌شوند که در بسیاری از مواقع می‌بینیم موکت پاره، کارتن‌های شکسته، ظرف‌های رنگ، بنزین و سایر وسایل غیر ضروری جمع شده‌اند. اینها باید جمع‌آوری و به مکان مناسب منتقل شوند تا از بروز حوادثی مانند آتش‌سوزی جلوگیری شود.»
۵) آسیب‌های جسمی حین جابه‌جایی و تغییر دکوراسیون
وی درباره آسیب‌های جسمی که ممکن است در اثر جابه‌جایی وسایل سنگین برای تغییر دکوراسیون یا نظافت و لغزندگی زمین به وجود بیاید اظهار می‌دارد: «حین خانه تکانی، ممکن است افراد در اثر جابه‌جایی وسایل سنگین دچار آسیب شوند. همچنین به‌دلیل لغزندگی کاشی‌ها و سرامیک‌ها، سقوط و زمین خوردن افراد به ویژه افراد مسن یا کودکان امکان‌پذیر است. به همین دلیل باید دقت ویژه‌ای به امنیت محیط خانه داشت و در صورت لزوم از وسایل ایمنی مانند کفش‌های مناسب استفاده کرد. برای تغییر دکوراسیون توصیه می‌شود این کار به صورت انفرادی انجام نشود، چراکه ممکن است آسیب‌هایی به بدن فرد وارد شود؛ بنابراین توصیه می‌شود کار‌های خانه تکانی در صورت امکان گروهی انجام شود و افراد مختلف در این امر مشارکت داشته باشند.»
۶) استفاده صحیح از انواع مواد شوینده
از مواد بسیار پر استفاده در خانه تکانی انواع شوینده‌هاست که باید در استفاده و نحوه استفاده از آنها دقت زیادی کنیم تا از بروز مشکلات جسمی جلوگیری نماییم. جلال ملکی با تأکید بر ضرورت احتیاط در استفاده از این مواد می‌افزاید: «به هیچ عنوان افراد مهندس شیمی بازی در نیاورند! بعضی افراد مثلاً سرکه را با وایتکس یا دیگر مواد شیمیایی قاطی می‌کنند تا خودشان یک ماده جدید بسازند، در حالی که این مواد می‌توانند واکنش‌های خطرناکی نشان دهند و گاز‌های سمی از خودشان متصاعد کنند. همین مقدار مواد استانداردی که در بازار موجود است، کافی است و باید از همین‌ها استفاده کنیم. در زمان استفاده از شوینده‌ها، حتماً باید از دستکش استفاده کنیم و این مواد نباید مستقیماً به پوست یا صورت‌مان برخورد کنند. گاهی اوقات برای تشخیص نوع ماده، ظرف را باز کرده و عمیق بو می‌کشیم تا ببینیم این وایتکس است یا شوینده دیگری. باید بدانیم که مواد شیمیایی وارد بدن‌مان می‌شوند و آسیب‌هایی به ریه و دستگاه تنفسی وارد می‌کنند. هیچ‌وقت این مواد را با هم قاطی نکنید. بعضی‌ها وقتی مقداری از یک ماده شوینده باقی می‌ماند، فکر می‌کنند با قاطی کردن آن با یک ماده دیگر می‌توانند لکه‌ها را پاک کنند، اما این کار می‌تواند باعث واکنش‌های شیمیایی خطرناکی شود.»
۷) انفجار و آتش سوزی حتی با یک نخ سیگار!
وی در ادامه می‌گوید: «گاهی مواد شیمیایی برای پاک کردن لکه‌ها در دسترس نیست به همین دلیل از مواد غیر استاندارد مانند تینر یا بنزین استفاده می‌کنند. این مواد قابلیت اشتعال دارند به‌ویژه در محیط‌های بسته مانند دستشویی یا حمام که پنجره‌ها بسته هستند، گاز‌های اشتعال‌زا جمع می‌شود و ممکن است با روشن شدن چراغ یا هر وسیله گرمایشی دیگر، انفجار و آتش‌سوزی رخ دهد. حتی اضافه کردن مواد شیمیایی به سرویس‌های بهداشتی در خانه‌هایی که چاه دارند، می‌تواند خطرناک باشد. گاز‌های قابل اشتعال در چاه‌ها جمع و به مرور زمان باعث حوادثی مانند انفجار می‌شوند. برای مثال، در یکی از کارخانجات، پس از استفاده از شوینده‌ها، فردی به‌طور غیرمنتظره سیگاری روشن کرده و آن را در دستشویی انداخته بود که باعث انفجار و بروز حادثه‌ای جدی شد. این نشان می‌دهد خطرات جدی ممکن است در اثر عدم رعایت اصول ایمنی هنگام استفاده از مواد شیمیایی ایجاد شود.»
۸) اشتباه به جای شربت خوراکی!
ملکی می‌افزاید: «ظرف‌های مواد شوینده را نباید تغییر دهیم. مثلاً ممکن است بخواهیم یک ماده شوینده چهار لیتری را در یک ظرف کوچک‌تر بریزیم و آن را در دسترس قرار دهیم، این کار می‌تواند باعث شود کودکان آن را بردارند و فکر کنند شربت است و آن را بخورند. گاهی هم نوشتن روی ظرف که این ماده شوینده است کافی نیست، چراکه بچه‌ها یا افرادی که سواد کافی ندارند، ممکن است آن را مصرف کنند، بنابراین مواد شوینده باید همیشه از دسترس کودکان و افراد غیر مسئول
دور باشند.»
۹) مراقبت از کودکان، سالمندان و افراد آسیب‌پذیر
سخنگوی سازمان آتش نشانی با اشاره به اهمیت مراقبت از کودکان و سالمندان در خانه تکانی می‌گوید: «در خانه تکانی، ضایعات زیادی تولید می‌شود. باید مراقب باشیم تا اجسام خطرناکی مانند سوزن، میخ یا اشیای تیز در این ضایعات قرار نگیرد. بچه‌ها به‌ویژه بچه‌های نوپا که کنجکاو هستند، ممکن است این اجسام خطرناک را پیدا کنند و به خودشان آسیب بزنند. مثلاً یک میخ کوچک یا تکه‌ای از کابل می‌تواند برای یک کودک خطرساز باشد. در این بین شاید بعضی وسایل مانند یک سنجاق سر به چشم نیاید، اما همین وسیله می‌تواند خطرساز باشد، چراکه دیده‌ایم کودکی سنجاق سر مادرش را که روی زمین افتاده بود داخل پریز برق کرده بود، اما از خوش شانسی آن مادر برق پریز قطع بود وگرنه جان آن کودک از دست می‌رفت.»
وی توجه به سالمندان و زنان باردار را هم مورد تأکید قرار می‌دهد و می‌گوید: «این افراد در ایام خانه تکانی، بیشتر در معرض خطر قرار دارند. به‌طور مثال، در صورتی که یک خانم باردار یا فردی سالخورده در خانه حضور داشته باشد، ممکن است به دلیل لغزندگی کف اتاق، سقوط کند و دچار آسیب شود. به همین دلیل باید هنگام خانه تکانی در استفاده از کف‌پوش‌ها و وسایل لغزنده دقت بیشتری کرد تا از بروز چنین حوادثی جلوگیری شود. همچنین مواد شیمیایی اثرات سوء بیشتری بر دستگاه تنفس این افراد آسیب‌پذیر دارد که باید نکات ایمنی لازم را لحاظ کرد.»
۱۰) خانه تکانی فرصتی برای بررسی و ارزیابی ایمنی.
اما خانه تکانی نه تنها فرصتی برای نظافت خانه است بلکه زمانی مناسب برای بررسی و ارزیابی ایمنی وسایل خانگی به شمار می‌رود. این کارشناس می‌افزاید: «هنگام خانه تکانی، یکی از اقداماتی که باید انجام شود، بررسی وضعیت شیلنگ گاز است. شیلنگ‌هایی که مدت طولانی از آنها استفاده شده، ممکن است دچار پوسیدگی یا ترک خوردگی شوند. اگر شیلنگ گاز دچار نشتی باشد، می‌تواند خطرات جدی به‌دنبال داشته باشد، بنابراین بهتر است شیلنگ گاز را چک و در صورت مشاهده هرگونه ترک یا نشتی آن را تعویض کنید. همچنین یخچال‌ها باید به‌طور منظم بررسی شوند. اگر یخچال به مدت طولانی جابه‌جا نشده باشد، ممکن است قسمت‌هایی از آن دچار آسیب‌هایی مانند ترک خوردن یا شکستن شود. در صورتی که این آسیب‌ها مشاهده شود، باید اقدام به تعمیر یا تعویض آنها کرد تا از بروز هرگونه حادثه مانند آتش‌سوزی جلوگیری شود.»
۱۱) پرهیز از اقدامات خودسرانه
اگر دچار حادثه شدیم چه کنیم؟ ملکی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «اگر کسی هنگام خانه تکانی دچار حادثه‌ای مانند سوختگی ناشی از مواد شوینده یا آسیب‌های شیمیایی شود، باید بلافاصله به مراکز درمانی مراجعه کند. این امر به‌ویژه در صورتی که آسیب‌ها مربوط به نواحی حساس مانند چشم‌ها یا دهان باشد، بسیار اهمیت دارد. همچنین اگر کودکی مواد شیمیایی خطرناک مانند اسید یا مواد غیر استاندارد را بلعیده باشد، باید بدون تأخیر به مراکز درمانی مراجعه کرده و از هرگونه اقدام خودسرانه خودداری کنند.»
